تأملی در نظام قضایی جمهوری اسلامی افغانستان
پژوهشکده فرهنگ‌پژوهی نشست تخصصی "تأملی در نظام قضایی جمهوری اسلامی افغانستان" به دبیری دکتر حسین غلامی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی در تاریخ ۹۶/۰۲/۳۱ با حضور دکتر حسنعلی مؤذن‌زادگان، آقای عبدالقدر سروش و دکتر حسین غلامی در تالار دفاع دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه برگزار نمود.
این نشست با هدف آشنایی با جایگاه علوم جنایی در کشور افغانستان می‌باشد. از آنجایی که بسیاری از ابعاد نظام حقوقی افغانستان برای ایرانیان مغفول مانده است، ضروری بود نشستی برای بررسی بخشی از این نظام و تطبیق آن با نظام حقوقی ایران برگزار شود.
چکیده مباحث نشست:
جهت آشنایی با نظام قضایی افغانستان، اشاره به برخی مواد قوانین افغانستان ضروری است. تشهیر محکومین به جنایت ماده 14، تکرار جرم ماده 16، تعیین 13 سالگی به عنوان سن مسئولیت کیفری ماده 23، منع شکنجه ماده 82، تخریب آلات تلگراف و تلفن ماده 107 از موارد اشاره شده در نظامنامه جزای عمومی است. ساختار محاکم افغانستان شامل ستره محکمه، محاکم استیناف، محاکم ابتدائیه، محاکم خاص، محاکم سیّار با وجود یک دادستانی کل می باشد. انواع رسیدگی شامل رسیدگی ماهوی با دو مرحله و رسیدگی شکلی با سه مرحله می‌باشد. میزان حقوق و مزایای قضات در درجات مختلف در افغانستان متفاوت است. شایان ذکر است، علاوه بر محاکم عادی، محاکم خاص به جرایم وزرا، رئیس جمهور و رئیس و اعضای دیوان عالی و محاکم اختصاصی به جرایم اطفال، فساد اداری و... رسیدگی می‌کنند. همچنین دادگاه های سیار بدون وجود قوانین مدون در افغانستان مشغول به کار هستند.
ماده 6 قانون اجراآت جزائی 1393افغانستان، حقوق متعددی را برای مجنی علیه یا بزه دیده مقرر نموده است. اگرچه در قانون پولیس (مصوب 1384) و سایر قوانین افغانستان، برای مجنی علیه( بزه دیده) در مرحله اقدامات پولیسی، فصل خاصی که مشتمل بر حقوق اختصاصی او باشد، وجود ندارد، اما در میان قوانین مربوط افغانستان، حسب مورد می‌توان به برخی حقوق بزه‌دیدگان پی برد: تعیین نماینده برای مجنی علیه ناقص الاهلیت(مواد 65 تا 67)، طرح دعوای جبران خسارت در محکمه مدنی در صورت فوت متهم (ماده 77) از جمله حقوق بزه دیده در فرآیند رسیدگی جزائی است. سارنوال و محکمه و تأمین حقوق بزه دیده از دیگر عناوین مطرح شده است که حق بر رسیدگی به قضیه در زمان مناسب، حق ارزیابی صدمه ، خسارت و آسیب با توجه به ویژگی‌های بزه دیده، حق بر جبران خسارت منصفانه، حق برخورداری از حمایت، حق بر فهمیدن و فهمیده شدن از حقوق تعرفه شده در افغانستان می باشد.
مطابق ماده 22 قانون آیین دادرسی کیفری ایران، در حوزه قضایی هر شهرستان و در معیت دادگاههای آن حوزه، دادسرای عمومی و انقلاب و همچنین در معیت دادگاههای نظامی استان، دادسرای نظامی باید تشکیل شود. لیکن مطابق ماده 25 قانون مذکور، به تشخیص رییس قوه قضاییه، دادسراهای تخصصی از قبیل دادسرای جرایم کارکنان دولت، جرایم امنیتی، جرایم مربوط به امور پزشکی و دارویی، رایانه‌ای، اقتصادی و حقوق شهروندی نیز زیر نظر دادسرای شهرستان تشکیل می‌شود. همچنین در خصوص افراد نظامی، مطابق ماده 578، در مرکز هر استان، سازمان قضائی استان متشکل از دادسرا و دادگاههای نظامی باید تشکیل شود. همچنین در شهرستان‌ها در صورت نیاز، دادسرای نظامی ناحیه تشکیل می‌شود. حوزه قضائی دادسرای نظامی نواحی به تشخیص رئیس قوه قضائیه تعیین می‌شود.
